خواص کود های ازته
ازت به صورت‌‌های نیترات ، یون آمونیم و اوره قابل جذب گیاه است. نیترات آمونیم ۳۳ درصد ازت داشته و هر دو فرم ازت آن قابل جذب گیاه می باشند. چون دارای بار منفی است جذب کلوئید‌های خاک نشده و در معرض شستشو از خاک است. اما چون دارای بار مثبت است جذب کلوئید‌های خاک می‌گردد.
خواص کودهای شیمیایی ازت
ازت به صورت‌‌های نیترات ، یون آمونیم و اوره قابل جذب گیاه است. نیترات آمونیم ۳۳ درصد ازت داشته و هر دو فرم ازت آن قابل جذب گیاه می باشند. چون دارای بار منفی است جذب کلوئید‌های خاک نشده و در معرض شستشو از خاک است. اما چون دارای بار مثبت است جذب کلوئید‌های خاک می‌گردد. اوره رایج ترین کود ازت در ایران است. اوره از ترکیبات آلی بشمار رفته و به همین فرم قابل جذب گیاه می‌باشد. از محلول اوره در محلول پاشی برگ گیا‌هان نیز استفاده می‌شود. اوره نیترات آمونیم را می‌توان قبل از کاشت محصول و یا بصورت سرک و بعد از آن که گیاه مقداری رشد نمود به خاک داد. سولفات آمونیم علاوه بر ازت دارای ۲۴ درصد گوگرد است. هیدرات آمونیم را که از حل شدن آمونیاک در آب بدست می‌آید قبل از کاشت بوسیله سرنگ‌‌های مخصوص در زیر لای‌‌های از خاک قرار می‌دهند.
نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم درصد ازت کمی داشته وکمتر بعنوان منبع کود ازت در خاک مصرف می‌شوند. این کودها غالباً در محلول‌‌های غذائی بعنوان منابع کلسیم یا پتاسیم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از کودهای مصرفی، کود اوره است. کود اوره که به کود شکری نیز معروف است در سطح جهان از پر مصرف‌ترین و ارزان‌ترین کودهای شیمیایی ازتی است. کود اوره ۴۶ درصد ازت دارد و حلالیتش در آب خیلی خوب است و به همین دلیل در خاک برای تهیه محلول‌‌های کودی و محلول پاشی بر روی گیاه مورد استفاده قرار می گیرد. در محلول پاشی روی گیاه ممکن است که کود اوره دارای مقداری ماده سمی بیوره باشد که این ماده نباید از یک مقدار مشخص بیشتر باشد.
مشکلی که در ارتباط با کود اوره وجود دارد این است که به دلیل حلالیت زیادش شستشویش در خاک خیلی زیاد است. یعنی اگر آب آبیاری یا بارندگی زیاد و خاک شنی باشد به راحتی این کود در خاک شسته می‌شود.
کود مهم دیگر، کود سولفات آمونیوم است. این کود ٢١ درصد ازت و ٢۴ درصد گوگرد دارد و اسیدزا بوده و بهترین کود برای شرایط خاک‌‌های ایران است. کود سولفات آمونیوم به دلیل پائین بودن درصد ازت آن نسبتاً گران است. کود نیترات آمونیوم از کودهای مهم دیگر است که از ترکیب آمونیاک و اسید نیتریک تولید می‌شود.
ویژگی این کود آن است که دارای هر دو نوع منبع ازتی گیاه یعنی نیترات و آمونیوم است. و یکی از معایبش آن است که به آسانی رطوبت هوا را جذب می‌کند و دانه‌‌های کود بهم چسبیده و تشکیل کلوخه می دهند و دیگر آن که اشتعال زا است. یعنی اگر ضربه به کود وارد شود آتش می گیرد و مشکل آتش سوزی به وجود می‌آورد.
یکی دیگر از کودهای ازتی مشهور و معروف کود اوره با پوشش گوگردی است. حلالیت کود اوره بالاست و امکان شستشویش زیاد بوده و دانه‌‌های کود اوره بر روی آن یک پوشش گوگردی ایجاد می‌کنند.
به این کود اصطلاحاً کند حل می گویند. یعنی کود SU به تدریج ازت خود را آزاد می‌کند و شستشو و تلفات کود خیلی کمتر بوده و از این نظر می‌تواند کود مناسبی باشد ولی نسبت به کود اوره معمولی گران است و برای گیا‌هان زینتی و برای شرایطی که امکان آب‌شویی زیاد بوده یا محصولاتی که از نظر اقتصادی با صرفه است می‌تواند کود مناسب و مفیدی باشد.
کدام کود ازتی برای مصرف توصیه می‌شود؟
انتخاب کود ازتی می‌تواند به چند پارامتر وابسته باشد. یکی از این‌‌ها قیمت کود است. همانطور که گفتیم کود اوره نسبت به کود سولفات آمونیوم خیلی کود ارزان‌تری است. کود ۴۶ درصد ازت و کود سولفات آمونیوم ٢١ درصد ازت دارد. شرایط خاک نیز می‌تواند عامل تعیین کنند‌های برای انتخاب کود باشد. اگر خاک خیلی قلیایی و PH آن بالا باشد با مصرف کود سولفات آمونیوم تا حدودی PH را کاهش می‌دهیم.
خواص کودهای شیمیایی ازتی مهم
١)سولفات آمونیوم: کود سولفات آمونیوم دارای ٢١ درصد ازت و ٢٣ درصد گوگرد است. این کود اسید زا و مناسب خاک‌‌های آهکی بوده و نسبتاً گران و کمی مقاوم به شستشو می‌باشد.
٢)کود اوره: ۴۶ درصد ازت دارد. این کود اسید زا نیست و مناسب بیشتر خاک‌‌ها بوده، ارزان و رایج ترین کود ازتی ایرانی است.
٣) کود نیترات آمونیوم: ٢۶ درصد ازت دارد. این کود اسید زا نیست و مناسب برای چغندر قند بوده و نسبتاً گران و حساس به شستشو می‌باشد.
۴) کود فسفات آمونیوم : ١٧ درصد ازت و ٢۶ درصد اسید فسفریک دارد. کود فسفات آمونیوم نسبتاً اسید زا و دو منظوره بوده و قیمت مناسب داشته و کمی مقاوم به شستشو می‌باشد.
۵) کود اوره فرم: ٢۶ درصد ازت دارد. این کود نسبتاً اسیدزا و مناسب چمن بوده، گران و خیلی مقاوم به شستشو می‌باشد.
۶) کود اوره: با پوشش گوگرد: ٣۵ درصد ازت دارد. اسیدزا و مناسب خاک‌‌های سبک و مقاوم به شستشو بوده و قیمت آن مناسب است.
از مزایای کودهای شیمیایی، بهای ارزان، کاربرد سهل و آسان، درآمد کاذب کوتاه مدت (بدون توجه به استهلاک سرمایه اصلی یعنی خاک و مواد آلی آن) است. شیوع بیماری‌‌ها و آفات متعدد مثلاً شیوع آتشک گلابی در باغ‌های گلابی کرج و قزوین، نماتد در مزارع چای و حتی شانکر مرکبات در جنوب کشور عمدتاً زاییده مصرف نامتعادل کودها می‌باشد.
نظرات بانک جهانی درباره مصرف کودهای شیمیایی در ایران می‌تواند موید مصرف نامتعادل کود در کشور باشد که به شرح زیر می‌باشد:
درتوزیع نابرابر کودهای شیمیایی، بخش خصوصی جایگاهی ندارد (تقویت بخش خصوصی و فراهم آوردن امکان رقابت فعال، ایجاد یک محیط تجاری و حقوقی صحیح و اتخاذ یک خط مشی پایدار و فعال از جانب دولت برای تقویت مشارکت بخش خصوصی)، نظام قیمت‌گذاری سبب اسراف در مصرف کود شیمیایی می‌شود، عدم توازن بین کود شیمیایی در دسترس و کود شیمیایی مورد نیاز، ضعیف تحقیق در کاربرد کود، تجارب سایر کشور‌ها در کنترل مصرف کود شیمیایی به مصرف کود در کشور کمک می کند که در زیر به دو مورد اشاره می‌شود: در انگلستان تولید گندم در هر هکتار در حدود ۷٫۵ تن تثبیت شده و تولید بیشتر از آن را وزارت کشاورزی صرفاً به خاطر مسایل زیست محیطی ممنوع نموده است. در بلژیک غلظت نیترات در زه آب مزارع اندازه گیری شده و اگر غلظت آن از غلظت نیترات رودخانه بیشتر باشد، با دادن اخطار و با جریمه، مقدار کود مصرفی زارع را کاهش می دهند. امروزه در دنیا تلاش بر آن است که برای تولید محصولی بهتر، سالم‌تر و همچنین آسیب رساندن کمتر به محیط زیست این نوع کودها را به صورت بهینه مصرف نمایند.
در مصرف این نوع کودها باید دقت زیادی شود چون بعضا به دلیل قدرت دوز‌های بالای مواد موثره اثرات منفی بر روی گیاه می‌گذارند. کودها از لحاظ کیفی باید در سطح قابل قبولی باشد و برای آنکه معلوم گردد کود مورد استفاده از کیفیت لازم برخوردار است و همچنین مقدار مورد نیاز و فهمیدن دیگر خصوصیات باید آزمایش‌های ذیل را روی آن انجام داد:
- تعیین کیفیت کود
- تعیین میزان کود مصرفی در کشاورزی
- تعیین عناصر تشکیل دهنده کود
- تعیین میزان آلایندگی کودها از نظر پارامتر‌های زیست محیطی در خاک و آب
در آزمایشگاه آنالیز کود انواع آزمایش‌های شیمیایی (آلی، معدنی) میکروبیولوژی و برخی پارامتر‌های فیزیکی بر روی انواع کودها انجام می‌گیرد تا بتوان کود را مورد بررسی قرار داد.
دیدگاهها
دیدگاه خود را بنویسید